วิทยาลัยเทคนิคสัตหีบ

ภูมิปัญญาเด็กที่บ้านสามขา 'ไทยคม'หนุนเรียนรู้'ปฏิบัติ'

ภูมิปัญญาเด็กที่บ้านสามขา 'ไทยคม'หนุนเรียนรู้'ปฏิบัติ'

ที่มา ข่าวการศึกษา
วันที่ 16 ธันวาคม พ.ศ. 2553 ปีที่ 20 ฉบับที่ 7322�ข่าวสดรายวัน
คัคนานต์ ดลประสิทธิ์ รายงาน

การเรียนรู้แบบคอนสตรักชั่นนิสม์ (Constructionism) หรือทฤษฎีการเรียนรู้ที่เน้นให้สร้างความรู้ด้วยตนเอง ยังไม่ค่อยปรากฏในวงการการศึกษาของประเทศไทยมากนัก

มูลนิธิไทยคมในฐานะผู้นำการเรียนรู้แบบคอนสตรักชั่นนิสม์ จึงนำสื่อมวล ชนไปปิดโครงงานเยาวชนสามขากับภูมิปัญญาท้องถิ่น ที่หมู่บ้านสามขา อำเภอแม่ทะ จังหวัดลำปาง เมื่อช่วงเดือนพ.ย.ที่ผ่านมา

เมื่อไปถึงโรงเรียนบ้านสามขา นักเรียนบ้านสามขาต้อนรับคณะผู้มาเยือน ด้วยการแสดงพื้นบ้าน โดยใช้ร่างกายเป็นส่วนประกอบฟ้อนวิถีคนเมือง และการแสดงด้วยการใช้คอมพิวเตอร์แล็ปท็อปหนึ่งอันต่อเด็กหนึ่งคน หรือ ONE LAPTOP PER CHILD (OLPC)�

จากนั้นนักเรียน 4 กลุ่ม นำเสนอโครงงานเยาวชนสามขากับภูมิปัญญาท้องถิ่น 4 โครงงาน ได้แก่ โครงงานยาแก้ 4 ต้น โครงงานโฮง เฮียนฮู้เฮา โครงงานความเชื่อโบราณ และโครงงานกำกิ๋นบ้านเฮา ซึ่งผลปรากฏว่า โครงงานกำกิ๋นบ้านเฮา ได้รับรางวัลชนะเลิศ

สำหรับโรงเรียนบ้านสามขาเป็นโรงเรียนที่จัดการเรียนการสอนแบบคละชั้นที่เด็กเล็กได้เรียนรู้ร่วมกับเด็กโต

หอมอร่อย'กำกิ๋นบ้านเฮา'

ด.ช.ไกรราช พันธุกร น้องไกร อายุ 9 ขวบ นักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 ในฐานะประธานโครงงานกำกิ๋นบ้านเฮา กล่าวว่า ปัจจุบันประชา ชนนิยมรับประทานอาหารฟาสต์ฟู้ด จนลืมนึกถึงอาหารประจำถิ่นที่มีอยู่มีคุณค่าและมีประโยชน์ต่อร่างกาย�

ดังนั้น จึงได้คิดโครงงานกำกิ๋นบ้านเฮา คือกำกิ๋นบ้านสามขาหรืออาหารพื้นเมืองบ้านสามขา เป็นอาหารประจำท้องถิ่นของภาคเหนือ ซึ่งเป็นอาหารที่ทำขึ้นได้ง่าย โดยอาศัยพืชผักหรือเครื่องประกอบอาหารที่มีอยู่ในท้องถิ่น เพื่อนำความรู้ที่เรียนกับภูมิปัญญาท้องถิ่นในหมู่บ้าน มาเผยแพร่เพื่อให้ผู้ที่สนใจได้เรียนรู้และสืบทอดอาหารพื้นเมือง รวมทั้งรู้จักผักพื้นบ้านที่มีคุณค่าทางสมุนไพร ตลอดจนสามารถนำความรู้จากการเรียนมาบูรณาการในการใช้ชีวิตประจำวันได้�

วิธีทำโครงงาน เริ่มแรกได้มีการปรึกษากันในเรื่องที่จะศึกษาจากนั้นก็นำไปเสนอครูที่ปรึกษาโครงงาน ขั้นตอนต่อไปก็ค้นหาข้อมูลจากการสอบ ถามพ่อแม่ ในเรื่องของภูมิปัญญาท้องถิ่น�

จากนั้นก็เริ่มค้นหาในหนังสือและอินเตอร์เน็ต เพื่อรวบรวมข้อมูล จากนั้นก็มาคัดแยกเป็นหมวดหมู่อาหารและคัดเลือกรายการอาหารที่น่าสนใจ เพื่อนำไปปฏิบัติ และบันทึกผลการดำเนินงานและสรุปผลจากการปฏิบัติเป็นรูปเล่ม เพื่อนำเสนอผลงาน�

ผลจากการศึกษาได้รู้จักกำกิ๋น บ้านเฮา ขนม การถนอมอาหาร ผลไม้พื้นเมืองทั้งในบ้านและในป่า เห็ดสาม ขา สัตว์ อุปกรณ์ในครัวไฟสมัยก่อนจากอดีตจนถึงปัจจุบัน ได้รู้จักเคล็ดลับและเทคนิคปฏิบัติงาน ได้ฝึกเรียนรู้การทำอาหาร ตลอดจนรู้จักวัสดุอุปกรณ์ ได้ความรักความสามัคคี ได้รู้กระบวนการทำงาน ขั้นตอน ความรู้ความสามารถของแต่ละคน ได้ฝึกสมาธิ เรียนรู้อย่างมีความสุขบนพื้นฐานความพอเพียง ได้คิดวางแผนการเรียนรู้โครงงานใหม่สอดคล้องกับมาตรฐานการเรียนรู้ สืบทอดองค์ความรู้ภูมิปัญญาของหมู่บ้าน

1.การแสดงพื้นบ้าน

2.นำเสนอผลงาน

3.ไกรราช พันธุกร น้องไกร

4.ณัฐฤทธิ์ ใจใส น้องณัฐ

5.ยาแก้ 4 คัน

6.บพิธ โกมลภิส

7.ศตพร เฒ่าคำ น้องปิ่น

รู้สึกดีใจที่โครงงานกำกิ๋นบ้านเฮา ได้รางวัลชนะเลิศ เพราะตนเองและเพื่อนๆ ตั้งใจทำโครงงานมากและเมื่อออกไปปฏิบัติในสถานที่จริงก็รู้สึกสนุกสนาน เพราะได้เรียนรู้การจัดการแบบมีส่วนร่วม ได้ทำงานเป็นกลุ่ม มีการทำบัญชี นอกจากนี้ ยังรู้ในสิ่งที่ทำ ทำในสิ่งที่คิด คิดต่อ เชื่อมโยงความรู้เดิมและของใหม่

ขณะที่นางศรีนวล วงศ์ตระกูล กล่าวว่า นักเรียนได้เรียนรู้ร่วมกับเด็กและชาวบ้านอย่างบูรณาการและยังได้รับการพัฒนาตนเองอย่างต่อเนื่อง ขณะเดียวกันครูก็ลดปัญหาความไม่ถนัดในเรื่องที่สอนด้วย

วิทยาศาสตร์พิสูจน์ความเชื่อโบราณ

ด.ญ.อรณา ยศสุพรม น้องปี อายุ 9 ขวบ นักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 ในฐานะประธานโครงงานความเชื่อโบราณ กล่าวว่า ความเชื่อของคนโบราณที่มีมาตั้งแต่รุ่นปู่ย่าตาทวด มักเป็นความเชื่อเกี่ยวกับผีสางเทวดา สิ่งศักดิ์สิทธิ์ ซึ่งคนรุ่นใหม่ไม่ค่อยให้ความสนใจมากนัก�

ด้วยยุคสมัยที่เปลี่ยนไปจากยุคลัทธิภูตผีปีศาจเทวดาสู่ยุคสมัยใหม่ที่ตั้งอยู่บนรากฐานของวิทยาศาสตร์ หากสิ่งใดหาข้อพิสูจน์ด้วยหลักการทางวิทยาศาสตร์ไม่ได้ คนรุ่นใหม่ก็มักจะมองว่าเป็นเรื่องไม่สมควรเชื่อ โดยเฉพาะเรื่องไสยศาสตร์ที่ถูกกล่าวหาว่าเป็นเรื่องงมงาย จนกลายเป็นข้อโต้แย้งกับคนบางกลุ่มที่ยังเชื่อถือเรื่องนี้อยู่ว่าแท้ที่จริงแล้วความเชื่อของคนโบราณเป็นเพียงอุบายที่ผู้ใหญ่ใช้หลอกเด็กหรือมาจากลางบอกเหตุของสิ่งเร้นลับกันแน่

ดังนั้น ผู้จัดทำโครงงานเกิดความสนใจและจัดทำโครงงานนี้ขึ้นมา เพื่อศึกษาแสวงหาความรู้เกี่ยวกับตำนานความเชื่อเรื่องผี การบูชาผีต่างๆ ในหมู่บ้าน รวมทั้งแสวงหาความรู้เกี่ยวกับคำสอน ความเชื่อที่คนโบราณได้สั่งสอนสืบทอดกันมา ตลอดจนแสวงหาความรู้เกี่ยวกับคาถาอาคมต่างๆ

วิธีทำโครงงาน เริ่มแรกรวบรวมสมาชิก จากนั้นวางแผนมอบหมายหน้าที่ของสมาชิก และเริ่มศึกษาเอกสารข้อมูลที่เกี่ยวข้อง รวมทั้งรวบ รวมข้อมูล เก็บบันทึกความรู้ในการทำโครงงานจากภูมิปัญญาท้องถิ่นในหมู่บ้าน และนำข้อมูลทั้งหมดมาเรียบเรียงและจัดทำเอกสารสรุปโครงงาน เพื่อเสนอผลงาน�

ผลจากการทำโครงงานทำให้ได้รับความรู้เกี่ยวกับความเชื่อ คำสอนต่างๆ ที่มีมาแต่โบราณและได้รับการถ่ายทอดความรู้จากภูมิปัญญาท้องถิ่นในการดำเนินชีวิตประจำวัน ได้รับความรู้และรู้จักวิถีชีวิต คำสอนต่างๆ และประเพณีความเชื่อของคนในหมู่บ้าน

ดีใจและสนุกสนานกับการทำโครงงานมาก รวมทั้งภาคภูมิใจในภูมิปัญญาของบรรพบุรุษและคนสูงอายุภายในหมู่บ้านที่สืบทอดความเชื่อวัฒนธรรมและประเพณี ซึ่งผู้จัดทำ จะรักษาความเชื่อวัฒนธรรมและประเพณีไว้ตลอดไป

ขณะที่น.ส.วิภาภรณ์ ยะปะนันท์ ครูที่ปรึกษาโครงงาน กล่าวว่า โครงงาน นี้ทำให้นักเรียนฝึกค้นข้อมูลสอบถามคนเก่าแก่ให้รู้จักคำสอนต่างๆ รวมทั้งฝึกให้นักเรียนคิดอย่างมีเหตุผล

เรียนรู้สมุนไพร'ยาแก้ 4 ต้น'

ด.ญ.ศตพร เฒ่าคำ น้องปิ่น อายุ 9 ขวบ นักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 ในฐานะประธานโครงงานยาแก้ 4 ต้น กล่าวว่า การใช้ยาสมุนไพรในการรักษาโรคภัยไข้เจ็บของคนในหมู่บ้านสามขามีมาตั้งแต่สมัยโบราณ เพราะหมู่บ้านสามขามีภูมิปัญญาชาวบ้านที่มีความรู้ด้านสมุนไพรจำนวนหลายท่านและได้สืบทอดภูมิปัญญาการใช้สมุนไพร รักษาโรคภัย ดังนั้นเยาวชนรุ่นหลังควรที่จะศึกษาและสืบทอดความรู้ในด้านสมุนไพรให้คงอยู่กับหมู่บ้านต่อไป โดยเฉพาะความรู้ในด้านภูมิปัญญา การใช้ยาสมุนไพรถอนพิษหรือที่เรียกว่ายาแก้ 4 ต้น ซึ่งเป็นภูมิปัญญาในการนำสมุนไพรมาใช้รักษาอาการถอนพิษและรักษาโรคของคนในหมู่บ้าน รวมทั้งยังมีวิธีการเสาะแสวงหาการนำยามาปรุงและใช้ฝนรักษา�

โรงเพาะชำพืชสมุนไพร

ยาแก้ 4 ต้นคือยาสมุนไพร 4 อย่าง ที่มีสรรพคุณในการถอนพิษ บรรเทาอาการเบื่อเมา แก้อาการปวดเมื่อย จุกเสียด แน่นท้องจากอาหารเป็นพิษ โดยยาสมุนไพร 4 อย่าง จะถูกนำมาฝนผสมน้ำดื่ม เพื่อรักษา ยาแก้ 4 ต้น ประกอบด้วยรากหรือลำต้นตากแห้งของสมุนไพร ดังนี้ 1. นางจม 2. นมวัว 3. ผักเค็ด และ 4. มะไฟตัวผู้

วิธีทำโครงงาน เริ่มแรกรวบรวมสมาชิก จากนั้นวาง แผนมอบหมายหน้าที่ของสมาชิก และเริ่มศึกษาเอก สารข้อมูลที่เกี่ยว ข้อง รวมทั้งรวบรวมข้อมูล เก็บบันทึกความรู้ในการทำโครงงานจากภูมิปัญญาท้องถิ่นในหมู่บ้าน และนำข้อมูลทั้งหมดมาเรียบเรียงและจัดทำเอกสารสรุปโครงงาน เพื่อนำเสนอผลงาน�

ผลจากการทำโครงงานทำให้ได้รับความรู้เกี่ยวกับสมุนไพรในท้องถิ่นและได้รับการถ่ายทอดความรู้จากภูมิปัญญาท้องถิ่น รวมทั้งได้รู้จักพืชสมุนไพรที่มีประโยชน์ในการรักษาโรคต่างๆ ภายในหมู่บ้าน

รู้สึกภาคภูมิใจในภูมิปัญญาของบรรพบุรุษและคนสูงอายุในหมู่บ้านที่สืบทอดความรู้ด้านสมุนไพรเป็นเวลายาวนาน ดังนั้น ทำให้ผู้จัดทำมีความรักและมีความภาคภูมิใจในความรู้นี้และจะรักษาดำรงไว้ตลอดไป

ขณะที่ครูพีระพัชร์ มหาวรรณ์ ครูที่ปรึกษา กล่าวว่า การทำโครงงานทำให้นักเรียนได้รับประสบการณ์ โดยได้แสดงความคิด ได้รวบรวมข้อมูล ได้ลงมือปฏิบัติจริง ได้ลงพื้นที่จริง ซึ่งการลงพื้นที่จริงทำให้นักเรียนรู้ในสิ่งที่อยากรู้อย่างถ่องแท้ ไม่ได้เรียนรู้แบบผิดๆ

'โฮงเฮียนฮู้เฮา'สานต่อวัฒนธรรม

ด.ช.ณัฐฤทธิ์ ใจใส น้องณัฐ อายุ 9 ขวบ นัก เรียนชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 ในฐานะโครงงานโฮง เฮียนฮู้เฮา กล่าวว่า หมู่บ้านสามขามีความเชื่อและได้ปฏิบัติสืบทอดกันมาในเรื่องผี ที่มีส่วนปกปักรักษาดูแลคุ้ม ครอง ขณะเดียวกันหากมีการประพฤติปฏิบัติไม่ถูกต้องก็จะได้รับการลงโทษ โดยเจ็บไข้ได้ป่วย จึงต้องมีการขอขมา เซ่นไหว้ ในบ้านสามขามีผีบ้านผีเรือนหรือผีปู่ย่าผีบรรพบุรุษ�

นอกจากนี้ ยังมีเรื่องของคาถาซึ่งเป็นศาสตร์ที่น่าสนใจ เพราะปัจจุบันยังไม่มีใครกล้าออกมาฟันธงว่าคาถาเป็นสิ่งเหลวไหลไร้เหตุผล และเหตุใดพิธีกรรมเกี่ยวกับเรื่องนี้ยังมีคนจำนวนมากที่ยึดถือและปฏิบัติสืบกันมาจนถึงปัจจุบัน

ดังนั้น การทำโครงงานนี้เป็นการเรียนรู้ของคนในรุ่นปัจจุบัน ไม่ใช่เพื่อการพิสูจน์หรือเปรียบเทียบ แต่เป็นการศึกษาเรียนรู้จากผู้รู้ที่อยู่ในหมู่บ้าน เพื่อให้คนรุ่นหลังได้รับการถ่ายทอดองค์ความรู้และนำไปปฏิบัติได้ในสิ่งที่เห็นว่าเป็นประโยชน์ ทั้งนี้ วิธีการทำงานก็จะมีการประ ชุมและแบ่งกลุ่มรับผิดชอบ เพื่อค้นคว้าหาข้อมูล จากนั้นก็จะรวบรวมข้อมูลและนำมาแยกประเภทและสรุป เพื่อนำเสนอผลงาน

ผลที่ได้จากการศึกษานั้นคือได้เรียนรู้เรื่องผีที่อยู่ในชุมชน ได้ศึกษาเรื่องลึกลับต่างๆ ที่มีความเชื่อสืบทอดกันมานาน นอกจากนี้ ในส่วนของคาถานั้นก็ได้ทั้งภาษาไทยและภาษาบาลีและยังเพิ่มให้มีกำลังใจในการ ดำเนินชีวิตประจำวัน ได้รับความรู้และรู้จักวิถีชีวิต คำสอนต่างๆ และประเพณีความเชื่อของคน ในหมู่บ้าน สนุกสนานกับการทำโครงงานมาก รวมทั้งภาคภูมิใจในภูมิปัญญาของบรรพบุรุษและคนสูงอายุภายในหมู่บ้านที่สืบทอดความเชื่อวัฒนธรรมและประเพณี

ขณะที่ครูต่อศักดิ์ เสมอวงศ์ติ๊บ ครูที่ปรึกษา กล่าวว่า นักเรียนจะได้รับความรู้หลายช่องทาง ซึ่งทุกคนสามารถแสดงความคิดเห็นเติมเต็มซึ่งกันและกันได้ ขณะเดียวกันก็ลงพื้นที่ไปหาข้อมูลนักเรียนได้ฝึกการมีความเคารพ อ่อนน้อม ถ่อมตน ตั้งใจรับฟังข้อมูลที่ผู้ใหญ่ถ่ายทอด ตลอดจนฝึกให้เป็นทั้งผู้ให้และผู้รับในเวลาเดียวกัน

'ไทยคม'หนุนเทคโนโลยี-ครูหนุนเด็ก

นายบพิธ โกมลภิส�ผู้จัดการมูลนิธิไทยคม กล่าวว่า มูลนิธิไทยคม สนับสนุนเยาวชนและชุมชนบ้านสามขามาอย่างต่อเนื่อง ตั้งแต่ปี 2543 เป็นระยะเวลา 10 ปี โดยฝึกให้เด็กสร้างองค์ความรู้ด้วยตัวเองและมีนิสัยใฝ่รู้ไปตลอดชีวิต โดยในปีนี้ โครงการเยาวชนสามขากับภูมิปัญญาท้องถิ่น โดยมูลนิธิไทยคมได้เข้าไปมีส่วนสนับสนุนให้เด็กเรียนรู้แบบคอนสตรักชั่นนิสม์ ซึ่งเน้นการเรียนรู้แบบปฏิบัติ Learning by doing โดยเปิดโอกาสให้เด็กเลือกโครงการที่ตน เองสนใจ

นายบพิธ กล่าวต่อว่า โดยมูลนิธิไทยคมได้สนับ สนุนเครื่อง OLPC 30 เครื่อง เพื่อเป็นสื่อกลางการศึกษาหาความรู้ให้กับนักเรียนบ้านสามขาได้สัมผัสกับเทคโนโลยีในการค้นหาข้อมูลและปฏิบัติงาน�

นอกจากนี้ ยังได้สนับสนุนเครื่องจีพีเอส GPS 1 เครื่อง เพื่อให้นักเรียนและคนในหมู่บ้านได้ศึกษาข้อมูลการระบุตำแหน่งของต้นไม้ที่นักเรียนสนใจว่าตั้งอยู่เส้นละติจูด เส้นลองจิจูดเท่าใด วัดความสูงจากระดับน้ำทะเล เพื่อวิเคราะห์หาแหล่งที่เหมาะสมกับการเจริญเติบโตและการกระจายพันธุ์ของพืชว่าพืชที่พบเจริญเติบโตที่ระดับความสูงเท่าใด ลักษณะพื้นที่โดยรอบเป็นอย่างไร ลักษณะดินเป็นอย่างไร และถ้าจะขยายพันธุ์พืชชนิดนั้นต้องใช้ดินลักษณะใด ความชื้นในอากาศเป็นอย่างไรและต้องมีการควบคุมความชื้นหรือไม่ในการขยายพันธุ์ เพื่อศึกษาและสามารถทำเป็นเส้นทางธรรมชาติได้ ขณะเดียวกันได้ส่งวิทยากรที่มีคุณภาพเฉพาะทางจากหน่วยงานรัฐและเอกชน เข้ามาให้ความรู้ด้วย

โดยครูจะทำหน้าที่แนะนำพร้อมกับเชื่อมโยงองค์ความรู้ที่เกี่ยวข้องต่างๆ ตามหลักสูตรกระทรวงศึกษาธิการ (ศธ.) ซึ่งขั้นตอนการเรียนการสอนนั้นครูและนักเรียนจะมีการวางแผนเรียนรู้ร่วมกัน ก่อนวิเคราะห์และประเมินผล�

เพื่อนำไปสู่ขั้นตอนสุดท้ายคือการต่อยอดองค์ความรู้

หน้า 21

รูปภาพที่เกี่ยวข้อง

ติชม

ต้องการให้คะแนนบทความนี้่ ?

คะแนนโหวด

สร้างโดย :

wnitat

สถานะ : ผู้ใช้ทั่วไป
เทคโนโลยีคอมพิวเตอร์